نقش رسانه تاب‌آوری ایران در ارتقاء دانش تاب‌آوری جامعه
فهرست عناوین
نقش رسانه تاب‌آوری ایران در ارتقاء دانش تاب‌آوری جامعه
مقدمه: اهمیت تاب‌آوری و نقش رسانه در ارتقاء آن
تعریف تاب‌آوری و ضرورت آن در جامعه معاصر
تاب‌آوری، به عنوان توانایی افراد، گروه‌ها و جوامع برای سازگاری مثبت و مؤثر با چالش‌ها، استرس‌ها و ناملایمات زندگی تعریف می‌شود. این مفهوم چندبعدی، در سطوح مختلف زندگی از جمله فردی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی تجلی می‌یابد و درک انواع آن به طراحی مؤثرتر برنامه‌های ارتقای آن یاری می‌رساند.۱ در دنیای پرتلاطم و پرچالش امروز، که با بحران‌های اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و فناوری همراه است، ارتقاء تاب‌آوری دیگر یک انتخاب یا ویژگی فردی صرف نیست، بلکه به یک ضرورت حیاتی برای حفظ سلامت روان، رفاه و پایداری اجتماعی تبدیل شده است.۲ این وضعیت نشان می‌دهد که جوامع معاصر با چالش‌های فراگیر و مداومی روبرو هستند که نیازمند سازوکارهای مقابله‌ای پیشرفته در تمامی سطوح است. بنابراین، وجود یک پلتفرم تخصصی برای ترویج دانش تاب‌آوری، نه تنها یک اقدام تکمیلی، بلکه زیرساختی اساسی برای سلامت و ثبات اجتماعی به شمار می‌رود. این امر به صورت ضمنی توجیهی برای مأموریت یک رسانه تخصصی در این حوزه را فراهم می‌آورد و نیاز مبرم به مداخله‌ای سیستماتیک برای پر کردن شکاف موجود در دانش و مهارت‌های عمومی را برجسته می‌سازد.
معرفی کلی رسانه تاب‌آوری ایران و جایگاه آن
رسانه تاب‌آوری ایران (Iran’s Resilience Media) یک پرتال تخصصی در حوزه تاب‌آوری اجتماعی است که در تابستان سال ۱۴۰۲ توسط دکتر جواد طلسچی یکتا تأسیس شد.۱ این رسانه به سرعت توانسته جایگاه خود را به عنوان نخستین رسانه تخصصی در حوزه تاب‌آوری اجتماعی کشور تثبیت کند و به مرجعی علمی و کاربردی در این زمینه تبدیل شود.۱ فعالیت‌های این رسانه در جهت تکمیل پروژه‌ی «پرتال جامع تخصصی تاب‌آوری کشور» صورت می‌گیرد.۱ این پلتفرم در مدت کوتاهی پس از تأسیس، به یکی از سرآمدترین منابع در نتایج جستجوی گوگل فارسی با محوریت موضوعی تاب‌آوری تبدیل شده است و در کنار وبگاه‌های معتبری چون «خانه تاب‌آوری» و «باشگاه تاب‌آوری ایرانیان» قرار می‌گیرد.۳ این رشد سریع و جایگاه برجسته، حاکی از تقاضای قابل توجه و برآورده نشده‌ای برای دانش تخصصی تاب‌آوری در ایران است. پیشگام بودن این رسانه در این حوزه، نشان‌دهنده بینش راهبردی در شناسایی و پاسخگویی به این نیاز مبرم اجتماعی است.
رسانه تاب‌آوری ایران: مأموریت، اهداف و ساختار
تاریخچه تأسیس و بنیانگذار
رسانه تاب‌آوری ایران در تابستان ۱۴۰۲ توسط دکتر جواد طلسچی یکتا، که بنیانگذار و مدیر «مجموعه رسانه‌های مددکاری اجتماعی ایرانیان» نیز هست، تأسیس گردید.۱ دکتر طلسچی یکتا دارای سوابق گسترده‌ای در حوزه مددکاری اجتماعی و تجربه‌های رسانه‌ای و شبکه‌های خبری است که از آن‌ها برای ایجاد هم‌افزایی مبتکرانه میان متخصصین علوم یاورانه (مددکاری اجتماعی، روانشناسی و جامعه‌شناسی) بهره برده است.۱ وی همچنین به عنوان مدرس اولین کارگاه‌های تخصصی تاب‌آوری در دانشگاه‌های معتبری چون دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، علامه طباطبایی، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی تهران، خوارزمی و گیلان فعالیت داشته است.۱
سابقه بنیانگذار به عنوان یک مددکار اجتماعی و پیشگام در آموزش تاب‌آوری، اعتبار و بنیان عملیاتی مهمی به این پلتفرم رسانه‌ای می‌بخشد. این ریشه‌های آکادمیک و حرفه‌ای تضمین می‌کند که محتوای ارائه شده صرفاً نظری نیست، بلکه عمیقاً از چالش‌های اجتماعی واقعی و استراتژی‌های مداخله‌ای عملی الهام گرفته است. این پیوند میان تخصص علمی و تجربه عملی، رسانه را به مرجعی قابل اعتماد و مؤثر برای مخاطبان تبدیل می‌کند. نقش دکتر طلسچی یکتا در تدریس کارگاه‌های تخصصی تاب‌آوری در دانشگاه‌های برتر کشور، نشان‌دهنده تعهد دیرینه و تخصص عمیق او در این زمینه است که به احتمال زیاد کیفیت و جهت‌گیری راهبردی رسانه را شکل می‌دهد. این امر به پلتفرم یک اعتبار اخلاقی قوی می‌بخشد.
اهداف کلان و مأموریت اصلی رسانه
ماموریت اصلی رسانه تاب‌آوری ایران، تکمیل پروژه‌ی «پرتال جامع تخصصی تاب‌آوری کشور» با هدف هم‌افزایی میان دانش‌آموختگان علوم روان‌شناختی و جامعه‌شناختی ایران است.۱ این مأموریت با اهداف کلانی همراه است که رویکرد جامع رسانه را نشان می‌دهد:
- هم‌افزایی دانش‌آموختگان: ایجاد بستری برای همکاری و تبادل دانش میان متخصصین علوم روان‌شناختی و جامعه‌شناختی ایران.۱
- مرجع علمی و کاربردی: فعالیت به عنوان نخستین رسانه تخصصی در حوزه تاب‌آوری اجتماعی کشور و ارائه مرجعی علمی و کاربردی.۱
- گسترش آگاهی و مهارت‌ها: ترویج و توسعه دانش تاب‌آوری در ایران و گسترش آگاهی و مهارت‌های تاب‌آوری در سطح جامعه.۱
- مبارزه با تحریف: پیشگام بودن در توسعه دانش تاب‌آوری و مبارزه با تحریف در این حوزه.۱
- بومی‌سازی آموزش تاب‌آوری: تلاش برای بومی‌سازی مدل‌های آموزش تاب‌آوری در ایران.۱
هدف صریح “مبارزه با تحریف” ۱ جنبه‌ای حیاتی و اغلب نادیده گرفته شده از انتشار دانش است. این هدف نشان‌دهنده درک رسانه از پتانسیل اطلاعات نادرست یا ساده‌سازی بیش از حد در حوزه تاب‌آوری است، به ویژه در یک فضای عمومی. این رویکرد، رسانه را نه تنها به عنوان یک ارائه‌دهنده محتوا، بلکه به عنوان نگهبان دانش دقیق و مبتنی بر شواهد در این زمینه معرفی می‌کند. این تعهد به صحت و دقت، اعتماد عمومی را به اطلاعات ارائه شده افزایش می‌دهد و تضمین می‌کند که مفاهیم تاب‌آوری به طور مؤثر و اخلاقی به کار گرفته شوند. این امر به پلتفرم اعتبار و اقتدار بیشتری می‌بخشد و آن را در برابر شبه‌علم یا ادعاهای تأیید نشده، که یک خدمت عمومی حیاتی در حوزه‌های تخصصی است، موضعی فعال می‌دهد.
تأکید دوگانه بر “مرجع علمی و کاربردی” ۱ همراه با هدف “بومی‌سازی” ۱، نشان‌دهنده یک رویکرد پیچیده به انتقال دانش است. این رویکرد اذعان دارد که در حالی که اصول جهانی تاب‌آوری وجود دارند، کاربرد مؤثر آن‌ها نیازمند انطباق فرهنگی و ارتباط با بافت محلی است. این امر فراتر از صرف ترجمه، به ادغام واقعی مفاهیم در بافت اجتماعی ایران می‌پردازد. این رویکرد ظریف، تضمین می‌کند که دانش منتشر شده نه تنها معتبر و مبتنی بر شواهد است، بلکه برای مخاطبان ایرانی نیز قابل فهم، مرتبط و قابل اجراست. این انتخاب راهبردی، اثربخشی کلی رسانه را در ترویج تاب‌آوری در جامعه ایران به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد.
ساختار کلی وب‌سایت و بخش‌های اصلی
وب‌سایت رسانه تاب‌آوری ایران شامل بخش‌های متنوعی است که محتوای غنی و دسته‌بندی‌شده را ارائه می‌دهد. این بخش‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که نیازهای مختلف مخاطبان، از پژوهشگران و متخصصان تا عموم مردم را پوشش دهند:
- مقالات و پژوهش‌ها: ارائه جدیدترین مقالات و پژوهش‌ها در حوزه‌های مختلف تاب‌آوری.۱
- پیشنهاد سردبیر: شامل مطالب برجسته و مهم انتخاب شده توسط سردبیر.۱
- جدیدترین مطالب: نمایش آخرین مطالب منتشر شده در وب‌سایت.۱
- پربازدیدترین‌ها: لیستی از مطالبی که بیشترین بازدید را داشته‌اند.۱
- دانشنامه تاب‌آوری: شامل مقالات و مطالب جامع در مورد مفاهیم و راهکارهای تاب‌آوری، از جمله تاب‌آوری کودک و نوجوان، مؤلفه‌های کلیدی تاب‌آوری کسب‌وکار، و ارکان تاب‌آوری محله‌محور.۱
- دانشنامه تاب‌آوری اجتماعی: تمرکز بر مباحث مرتبط با تاب‌آوری اجتماعی، مانند تعریف تاب‌آوری اجتماعی، تاب‌آوری اجتماعی در برابر بحران‌های اقتصادی، و تفاوت میان انواع تاب‌آوری (فردی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی).۱
- آموزش تاب‌آوری: ارائه راهکارها و استانداردهای آموزشی در زمینه‌های مختلف.۱
- چندرسانه‌ای رسانه تاب‌آوری: بخشی برای محتوای چندرسانه‌ای مرتبط با تاب‌آوری.۱
- بنیانگذار رسانه تاب‌آوری ایران: معرفی دکتر جواد طلسچی یکتا، بنیانگذار رسانه، و فعالیت‌های ایشان.۱
- یادداشت‌ها و گفتگوهای خبری بنیانگذار: شامل مصاحبه‌ها و یادداشت‌های دکتر جواد طلسچی یکتا.۱
- رسانه‌های تاب‌آوری در دنیا: بخشی برای معرفی و بررسی رسانه‌های مشابه در سطح بین‌المللی.۱
- مطالب مددکاری اجتماعی: مقالات مرتبط با مددکاری اجتماعی.۱
- کتاب: بخشی برای معرفی و انتشار کتاب‌های مرتبط با تاب‌آوری.۱
وجود بخش‌های “پربازدیدترین‌ها” و “پیشنهاد سردبیر” در وب‌سایت ۱، صرفاً یک ویژگی نمایشی نیست، بلکه سازوکاری برای بازخوردگیری است که به رسانه امکان می‌دهد علاقه و تقاضای مخاطبان را بسنجد. این رویکرد مبتنی بر داده، به پلتفرم کمک می‌کند تا استراتژی محتوایی خود را اصلاح کند و اطمینان حاصل کند که محتوا همچنان بسیار مرتبط و پاسخگو به نیازها و نگرانی‌های واقعی جامعه در زمینه تاب‌آوری باقی می‌ماند. این چرخه بازخورد تکرارپذیر، تضمین می‌کند که دانش منتشر شده نه تنها توسط متخصصان هدایت می‌شود، بلکه مخاطب‌محور نیز هست و با نیازهای جامعه مطابقت دارد. این امر حداکثر مشارکت و جذب دانش را به همراه دارد و اثربخشی ترویج دانش تاب‌آوری را افزایش می‌دهد.
مکانیسم‌های ارتقاء دانش تاب‌آوری جامعه
رسانه تاب‌آوری ایران از طریق سه مکانیسم اصلی به ارتقاء دانش تاب‌آوری در جامعه کمک می‌کند: تولید و انتشار محتوای علمی و کاربردی، برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی، و تعامل با مخاطبان و شبکه‌سازی تخصصی.
الف) تولید و انتشار محتوای علمی و کاربردی
این رسانه با ارائه طیف گسترده‌ای از محتوای نوشتاری و چندرسانه‌ای، به عنوان یک مرجع جامع برای مخاطبان عمل می‌کند.
- مقالات و پژوهش‌ها: رسانه جدیدترین مقالات و پژوهش‌ها را در حوزه‌های مختلف تاب‌آوری منتشر می‌کند.۱ این محتوا شامل موضوعاتی مانند تاب‌آوری کودک و نوجوان، مؤلفه‌های کلیدی تاب‌آوری کسب‌وکار، و ارکان تاب‌آوری محله‌محور است.۱ بخش‌های “پیشنهاد سردبیر” برای مطالب برجسته و “پربازدیدترین‌ها” برای نمایش موضوعات پرطرفدار، به مخاطبان در دسترسی به محتوای مرتبط و با کیفیت کمک می‌کند.۱
- دانشنامه‌های تخصصی:
- دانشنامه تاب‌آوری: این بخش شامل مقالات و مطالب جامع در مورد مفاهیم و راهکارهای تاب‌آوری است.۱
- دانشنامه تاب‌آوری اجتماعی: این دانشنامه به طور خاص بر مباحث مرتبط با تاب‌آوری اجتماعی تمرکز دارد، از جمله تعریف تاب‌آوری اجتماعی، تاب‌آوری اجتماعی در برابر بحران‌های اقتصادی، و تفاوت میان انواع تاب‌آوری (فردی، خانوادگی، اجتماعی و سازمانی).۱تفاوت میان “دانشنامه تاب‌آوری” عمومی و “دانشنامه تاب‌آوری اجتماعی” ۱ نشان‌دهنده یک استراتژی عمدی برای پرداختن به تاب‌آوری در هر دو سطح خرد (فردی، خانوادگی) و کلان (جامعه، سازمانی، اجتماعی) است. این گستره جامع، درک جامعی از تاب‌آوری به عنوان یک سازه چندلایه را منعکس می‌کند که فراتر از دیدگاه‌های صرفاً روان‌شناختی، ابعاد جامعه‌شناختی و سیستمی را نیز در بر می‌گیرد. این رویکرد، پلتفرم را قادر می‌سازد تا به نیازهای متنوع مخاطبان پاسخ دهد و درک عمیق‌تری از چگونگی تأثیرگذاری عوامل اجتماعی بر تاب‌آوری و بالعکس ارائه دهد.
- محتوای چندرسانه‌ای و معرفی منابع: وب‌سایت شامل یک بخش چندرسانه‌ای برای محتوای مرتبط با تاب‌آوری است.۱ همچنین، بخشی برای معرفی و انتشار کتاب‌های مرتبط با تاب‌آوری وجود دارد که راهنمای جامعی برای زندگی مقاوم‌تر از طریق معرفی بهترین کتاب‌ها و منابع آموزش تاب‌آوری ارائه می‌دهد.۱
جدول ۱: دسته‌بندی محتوایی و نقش آن در ارتقاء دانش تاب‌آوری
| نوع محتوا | توضیح | نقش در ارتقاء دانش تاب‌آوری |
| مقالات و پژوهش‌ها | جدیدترین یافته‌ها و تحلیل‌ها در حوزه‌های مختلف تاب‌آوری (فردی، کودک، کسب‌وکار، محله‌محور).۱ شامل “پیشنهاد سردبیر” و “پربازدیدترین‌ها”.۱ | ارائه اطلاعات به‌روز و مبتنی بر شواهد، تحریک تفکر انتقادی، پاسخگویی به علایق عمومی و تخصصی. |
| دانشنامه تاب‌آوری | مقالات جامع در مورد مفاهیم پایه و راهکارهای کلی تاب‌آوری.۱ | ایجاد درک عمیق و ساختارمند از مفاهیم اصلی تاب‌آوری، فراهم آوردن مرجعی برای یادگیری مستمر. |
| دانشنامه تاب‌آوری اجتماعی | تمرکز بر ابعاد اجتماعی تاب‌آوری، از جمله تعریف، مقابله با بحران‌های اقتصادی و تمایز انواع تاب‌آوری (فردی، خانوادگی، اجتماعی، سازمانی).۱ | گسترش دیدگاه مخاطب به ابعاد کلان و سیستمی تاب‌آوری، درک نقش عوامل اجتماعی در تقویت یا تضعیف تاب‌آوری. |
| آموزش تاب‌آوری | ارائه راهکارها و استانداردهای آموزشی در زمینه‌های مختلف.۱ | تبدیل دانش نظری به مهارت‌های عملی، ارائه چارچوب‌های عملی برای تقویت تاب‌آوری در موقعیت‌های مختلف. |
| چندرسانه‌ای | محتوای بصری و شنیداری مرتبط با تاب‌آوری.۱ | افزایش جذابیت و دسترسی‌پذیری محتوا، مناسب برای سبک‌های یادگیری متفاوت. |
| کتاب | معرفی و انتشار کتاب‌های مرتبط با تاب‌آوری.۱ | فراهم آوردن منابع عمیق‌تر برای مطالعه و پژوهش، گسترش دامنه منابع علمی و کاربردی. |
ب) برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی
رسانه تاب‌آوری ایران فراتر از انتشار محتوا، به طور فعال در ارائه برنامه‌های آموزشی و کارگاه‌های تخصصی مشارکت دارد.
- انواع آموزش‌ها و موضوعات پوشش داده شده: این رسانه طیف وسیعی از آموزش‌ها را ارائه می‌دهد که شامل تاب‌آوری فردی، خانواده، کودک و نوجوان، تاب‌آوری سازمانی و کسب‌وکار، و تاب‌آوری در بحران‌ها (اقتصادی و سایر چالش‌ها) می‌شود.۱ همچنین، موضوعات تخصصی‌تری مانند تاب‌آوری رسانه‌ای (شامل تحلیل انتقادی محتوا، شناسایی اطلاعات معتبر، مقاومت در برابر اخبار نادرست، تولید محتوای مسئولانه و پرورش تاب‌آوری رسانه‌ای در کودکان) ۱، آموزش تاب‌آوری به خانواده در شرایط طلاق، تاب‌آوری خبرنگاران، استانداردهای آموزش تاب‌آوری به کودکان در مهدهای کودک، و نقش آموزش مهارت‌های تاب‌آوری در توانمندسازی مددجویان نیز پوشش داده می‌شود.۱
- مولفه‌های کلیدی آموزش تاب‌آوری فردی: آموزش‌های مؤثر، به ویژه در سطح فردی، بر توسعه چندین مولفه کلیدی تأکید دارند: خودآگاهی و پذیرش هیجانات، تنظیم هیجانی، مهارت‌های حل مسئله و برنامه‌ریزی، تقویت ارتباطات و روابط حمایتی، و پرورش حس معنا و هدف.۲ این مولفه‌ها، پایه‌ای برای سلامت روان، رفاه و موفقیت پایدار هستند.۲
- نمونه‌های کارگاه‌ها و دوره‌های برگزار شده: این رسانه دوره‌ها و کارگاه‌های متعددی را برای گروه‌های هدف متنوع برگزار کرده است، از جمله:
- دوره آموزشی تبیین نقش تاب‌آوری در پیشگیری از اعتیاد برای کارکنان یک نهاد نظامی (اسفند ۱۴۰۲).۶
- کارگاه تاب‌آوری در بحران (شهریور ۱۴۰۳)، که به افراد می‌آموزد چگونه با چالش‌ها روبرو شوند و از آن‌ها به عنوان فرصت‌های یادگیری بهره‌برداری کنند.۴
- کارگاه تاب‌آوری در مدارس (اسفند ۱۴۰۲)، که عاملی حیاتی در حمایت از رفاه روانی و اجتماعی و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان است.۴
- مطالعه سلامت روان و تاب‌آوری نسل Z (بهمن ۱۴۰۲)، با توجه به شرایط خاص این نسل در مواجهه با اینترنت و صفحات نمایش.۴
- کارگاه تحلیل تاب‌آوری کودکان با همکاری همیاران سلامت روان ایران (دی ۱۴۰۲).۴
- کارگاه تاب‌آوری رسانه و روابط عمومی با همکاری دانشگاه حکیم سبزواری (خرداد ۱۴۰۴)، که به افزایش تاب‌آوری مدیران و اعضای هیئت علمی کمک می‌کند.۷
جدول ۲: نمونه‌ای از دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برگزار شده توسط رسانه تاب‌آوری ایران
| عنوان دوره/کارگاه | تاریخ/موضوع کلیدی | مخاطبان هدف | تمرکز/یادگیری‌های کلیدی |
| تبیین نقش تاب‌آوری در پیشگیری از اعتیاد | اسفند ۱۴۰۲ | کارکنان نهاد نظامی | بررسی نقش تاب‌آوری در پیشگیری از اعتیاد.۶ |
| تاب‌آوری در بحران | شهریور ۱۴۰۳ | افراد عمومی | رویارویی با چالش‌ها و تغییرات دشوار زندگی و بهره‌برداری از آن‌ها به عنوان فرصت‌های یادگیری.۴ |
| تاب‌آوری در مدارس عاملی حیاتی | اسفند ۱۴۰۲ | دانش‌آموزان | حفظ ذهنیت مثبت، تمایل به رشد، و توانایی درس گرفتن از شکست‌ها برای رفاه روانی و اجتماعی.۴ |
| تاب‌آوری و سلامت روان نسل Z | بهمن ۱۴۰۲ | نسل Z | مطالعه سلامت روان و تاب‌آوری در مواجهه با شرایط و تکنولوژی خاص دوران (اینترنت، صفحه نمایش).۴ |
| تحلیل تاب‌آوری کودکان | دی ۱۴۰۲ | روانشناسان، مشاوران، مددکاران، همیاران سلامت روان | آموزش تحلیل تاب‌آوری کودکان.۴ |
| تاب‌آوری رسانه و روابط عمومی | خرداد ۱۴۰۴ | مدیران و اعضای هیئت علمی | افزایش تاب‌آوری در حوزه رسانه و روابط عمومی، تقویت شبکه‌های حمایتی و انسجام اجتماعی.۷ |
- رویکرد بومی‌سازی و آموزش‌های رایگان: یکی از ویژگی‌های برجسته رسانه تاب‌آوری ایران، ارائه آموزش‌های تخصصی تاب‌آوری به صورت کاملاً رایگان است.۳ این آموزش‌ها با جدیدترین متدهای روز دنیا و متناسب‌سازی شده برای گروه‌های هدف آموزشی و مبتنی بر بوم‌زیست‌های مختلف ایران (سازمانی، صنعتی، نظامی، آموزش و پرورش، مراقبت‌های بهداشتی، توانخواهان، بیماران خاص و سایر) ارائه می‌شوند.۳ این رویکرد، مسیری آهسته اما هدفمند به سوی بومی‌سازی آموزش تاب‌آوری در ایران است.۱
ارائه “آموزش تاب‌آوری به صورت رایگان” ۳ یک تصمیم راهبردی بسیار مهم است که دسترسی و برابری در انتشار دانش را به میزان قابل توجهی افزایش می‌دهد. این مدل، دسترسی به مهارت‌های حیاتی تاب‌آوری را دموکراتیزه می‌کند و به طور بالقوه به بخش بسیار وسیع‌تری از جمعیت، از جمله کسانی که ممکن است به دلیل موانع مالی محروم شوند، دسترسی پیدا می‌کند. در بسیاری از زمینه‌ها، آموزش‌های تخصصی هزینه‌بر هستند که دسترسی را به افراد دارای توانایی مالی یا حمایت سازمانی محدود می‌کند. با ارائه آموزش‌های “کاملاً رایگان” ۳، رسانه تاب‌آوری ایران یک مانع اصلی را برطرف می‌کند. این اقدام مستقیماً به مسائل برابری اجتماعی در دسترسی به منابع سلامت روان و رفاه می‌پردازد. این استراتژی، دسترسی و تأثیر را به حداکثر می‌رساند و به پلتفرم امکان می‌دهد تا مأموریت خود را در “گسترش آگاهی و مهارت‌ها در سطح جامعه” ۱ به طور مؤثرتری، به ویژه در میان جمعیت‌های آسیب‌پذیر یا محروم، انجام دهد. همچنین، این رویکرد رسانه را به عنوان یک منفعت عمومی و نه یک نهاد تجاری معرفی می‌کند.
تمرکز بر “تاب‌آوری رسانه‌ای” ۵ به عنوان یک حوزه متمایز از آموزش، نشان‌دهنده یک رویکرد آینده‌نگر به تاب‌آوری در عصر دیجیتال است. این رویکرد چالش‌های منحصر به فرد ناشی از بار اطلاعاتی بیش از حد، اطلاعات نادرست و فشارهای دیجیتالی را به رسمیت می‌شناسد و افراد را به مهارت‌های حیاتی فراتر از تاب‌آوری روان‌شناختی سنتی برای پیمایش در چشم‌انداز پیچیده رسانه‌ای مدرن مجهز می‌کند. تاب‌آوری سنتی اغلب بر مقابله شخصی با استرس‌های زندگی تمرکز دارد. با این حال، توجه به “تاب‌آوری رسانه‌ای” برای “تحلیل انتقادی محتوا، شناسایی اطلاعات معتبر، مقاومت در برابر انتشار اخبار نادرست” و حتی “پرورش تاب‌آوری رسانه‌ای در کودکان” ۵، نشان می‌دهد که استرس‌زاهای معاصر شامل بار اطلاعاتی دیجیتال و دستکاری اطلاعات نیز می‌شوند. با پرداختن به این موضوع، پلتفرم نه تنها به افراد می‌آموزد که چگونه با وضعیت‌های درونی خود کنار بیایند، بلکه چگونه محیط‌های اطلاعاتی بیرونی و اغلب طاقت‌فرسا را نیز مدیریت و فیلتر کنند، که برای سلامت روان و شهروندی آگاهانه در عصر دیجیتال حیاتی است.
ج) تعامل با مخاطبان و شبکه‌سازی تخصصی
رسانه تاب‌آوری ایران برای گسترش نفوذ و اثربخشی خود، بر تعامل فعال با مخاطبان و ایجاد شبکه‌های تخصصی تأکید دارد.
- حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی: رسانه تاب‌آوری ایران در پلتفرم‌های متعددی از جمله فیس‌بوک، ایکس (توییتر)، پین‌ترست، یوتیوب، اینستاگرام، تلگرام، خوراک (RSS) و بالاترین فعال است.۱ این حضور گسترده در شبکه‌های اجتماعی نشان‌دهنده درک راهبردی از ارتباطات دیجیتال مدرن و نحوه دسترسی به مخاطبان است. این رویکرد چندکاناله تضمین می‌کند که دانش تاب‌آوری از طریق فرمت‌های متنوع منتشر شده و به بخش‌های مختلف جمعیتی در جایی که بیشترین فعالیت را دارند، می‌رسد و بدین ترتیب، دید و مشارکت را به حداکثر می‌رساند. با فعالیت در این پلتفرم‌های متنوع، رسانه به طور راهبردی حضور خود را گسترش می‌دهد. هر پلتفرم به انواع مختلف محتوا (تصاویر در اینستاگرام/پین‌ترست، ویدئوها در یوتیوب، بحث‌ها در ایکس/تلگرام) و جمعیت‌شناسی کاربران پاسخ می‌دهد. این ردپای دیجیتالی جامع برای انتشار گسترده دانش در چشم‌انداز رسانه‌ای پراکنده ضروری است و به پلتفرم امکان می‌دهد تا سبک ارتباطی خود را با هر کانال تطبیق دهد و مخاطبان وسیع‌تری را به طور مؤثر درگیر کند.
- هم‌افزایی با متخصصین: رسانه با بهره‌مندی از تجارب رسانه‌ای و شبکه‌های خبری دکتر جواد طلسچی یکتا، موجبات هم‌افزایی مبتکرانه متخصصین علوم یاورانه (مددکاری اجتماعی، روانشناسی و جامعه‌شناسی) را فراهم آورده است.۱ این تأکید صریح بر “هم‌افزایی مبتکرانه متخصصین علوم یاورانه” ۱، رویکرد بین‌رشته‌ای به تاب‌آوری را برجسته می‌سازد. این شناخت از تاب‌آوری به عنوان یک مفهوم پیچیده و چندوجهی که نیازمند بینش از رشته‌های مختلف است، عمق و کاربردپذیری دانش منتشر شده را تقویت می‌کند. تاب‌آوری صرفاً یک پدیده روان‌شناختی نیست؛ بلکه ابعاد جامعه‌شناختی و سیستمی قوی دارد. با پرورش فعال هم‌افزایی میان مددکاران اجتماعی، روانشناسان و جامعه‌شناسان، پلتفرم تضمین می‌کند که درک و ترویج تاب‌آوری جامع و کامل است. این همکاری بین‌رشته‌ای ۱ محتوا را غنی می‌سازد و آن را برای طیف وسیع‌تری از چالش‌ها و زمینه‌ها، از سلامت روان فردی تا مداخلات در سطح جامعه، مرتبط می‌سازد و بدین ترتیب، پایگاه دانش قوی‌تر و دقیق‌تری را به عموم ارائه می‌دهد.
- همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز علمی: دکتر طلسچی یکتا به عنوان مدرس اولین کارگاه‌های تخصصی تاب‌آوری در معتبرترین دانشگاه‌های کشور از جمله علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، علامه طباطبایی، علوم پزشکی شهید بهشتی، علوم پزشکی تهران و گیلان، خوارزمی و گیلان فعالیت داشته‌اند.۱ همچنین، کارگاه‌هایی با همکاری دانشگاه‌ها (مانند دانشگاه حکیم سبزواری) برگزار شده است.۷ این همکاری‌های آکادمیک، اعتبار علمی محتوای رسانه را تضمین می‌کند.
- نقش باشگاه تاب‌آوری و پایگاه جامع تاب‌آوری مبتنی بر جامعه: در سال ۱۳۹۴، اولین باشگاه تاب‌آوری کشور بر بستر مجله اینترنتی مددکاری اجتماعی ایران راه‌اندازی شد تا فرصتی برای تعامل و هم‌افزایی علاقه‌مندان فراهم آورد.۱ رسانه تاب‌آوری ایران نیز با هدف تأسیس پایگاه جامع تاب‌آوری مبتنی بر جامعه ایجاد شده است.۱ این ساختارها، بستر را برای تعامل مستمر و حمایت متقابل در جامعه علاقه مندان به تاب‌آوری فراهم می‌کنند.
جدول ۳: پلتفرم‌های تعاملی و شبکه‌های اجتماعی رسانه تاب‌آوری ایران
| پلتفرم | نقش/استراتژی تعامل |
| فیس‌بوک | انتشار مقالات، اخبار، و محتوای آموزشی؛ ایجاد فضایی برای بحث و تبادل نظر.۱ |
| ایکس (توییتر) | انتشار سریع اخبار و به‌روزرسانی‌ها، تعاملات کوتاه و فوری، اطلاع‌رسانی کارگاه‌ها.۱ |
| پین‌ترست | اشتراک‌گذاری محتوای بصری جذاب و اینفوگرافیک‌های آموزشی.۱ |
| یوتیوب | انتشار ویدئوهای آموزشی، مصاحبه‌ها، و محتوای چندرسانه‌ای.۱ |
| اینستاگرام | اشتراک‌گذاری تصاویر، ویدئوهای کوتاه، استوری‌ها برای جذب مخاطب جوان‌تر و تعامل بصری.۱ |
| تلگرام | کانال اطلاع‌رسانی سریع، اشتراک‌گذاری مستقیم محتوا، گروه‌های بحث و تبادل نظر.۱ |
| خوراک (RSS) | امکان دنبال کردن خودکار آخرین مطالب برای کاربران علاقه‌مند.۱ |
| بالاترین | پلتفرم اشتراک‌گذاری و رأی‌دهی به محتوا، افزایش دید مطالب در جامعه فارسی‌زبان.۱ |
تأثیر و دستاوردهای رسانه تاب‌آوری ایران در ارتقاء تاب‌آوری جامعه
رسانه تاب‌آوری ایران با بهره‌گیری از مکانیسم‌های ذکر شده، دستاوردهای قابل توجهی در ارتقاء دانش و مهارت‌های تاب‌آوری در جامعه داشته است.
گسترش آگاهی و مهارت‌های عملی
رسانه با ارائه مقالات علمی، دانشنامه‌های تخصصی و کارگاه‌های عملی، به افزایش درک عمومی از مفهوم تاب‌آوری و ارائه راهکارهای کاربردی برای تقویت آن در سطوح فردی، خانوادگی، سازمانی و اجتماعی کمک می‌کند.۱ آموزش مولفه‌های کلیدی تاب‌آوری فردی مانند خودآگاهی، تنظیم هیجانی، مهارت‌های حل مسئله و تقویت روابط حمایتی، مستقیماً به توسعه مهارت‌های عملی و قابل اجرا در زندگی روزمره منجر می‌شود.۲ این رویکرد، دانش نظری را به ابزارهایی ملموس برای بهبود کیفیت زندگی تبدیل می‌کند.
مبارزه با تحریف و ارائه مرجع موثق
با توجه به هدف صریح “مبارزه با تحریف” ۱ و فعالیت به عنوان “مرجع علمی و کاربردی” ۱، رسانه نقش مهمی در ارائه اطلاعات صحیح و مبتنی بر شواهد در حوزه تاب‌آوری ایفا می‌کند. این امر به جلوگیری از انتشار مفاهیم نادرست یا سطحی از تاب‌آوری کمک کرده و اعتماد عمومی را تقویت می‌بخشد.۵ در عصری که اطلاعات نادرست به سرعت منتشر می‌شوند، نقش یک منبع معتبر در یک حوزه تخصصی مانند تاب‌آوری، برای سلامت روان و اجتماعی جامعه حیاتی است.
کاهش هزینه‌های فردی و اجتماعی
آموزش تاب‌آوری به کاهش هزینه‌های ناشی از غیبت از کار، کاهش بهره‌وری، هزینه‌های درمانی و آسیب‌های اجتماعی کمک می‌کند.۲ با ارتقاء سلامت روان و توانایی مقابله با چالش‌ها، افراد و جوامع کمتر در معرض آسیب‌های بلندمدت قرار می‌گیرند. این کاهش هزینه‌ها، تاب‌آوری را نه تنها به یک هدف انسانی، بلکه به یک سرمایه‌گذاری اقتصادی و اجتماعی تبدیل می‌کند. اشاره صریح به “کاهش هزینه‌های فردی و اجتماعی” ۲ به عنوان یکی از مزایای آموزش تاب‌آوری، پیامدهای مهمی در حوزه سیاست‌گذاری عمومی دارد. این چارچوب‌بندی نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در تاب‌آوری صرفاً یک تلاش بشردوستانه نیست، بلکه یک اقدام اقتصادی نیز هست که به طور بالقوه می‌تواند بار مالی بر سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی، رفاه اجتماعی و بهره‌وری را کاهش دهد. این دیدگاه گسترده‌تر، تاب‌آوری را از یک مفهوم صرفاً روان‌شناختی به یک ضرورت اجتماعی-اقتصادی تبدیل می‌کند و ارزش ملموس آن را فراتر از رفاه فردی نشان می‌دهد.
تقویت جوامع و سازمان‌ها
جوامع و سازمان‌های تاب‌آور بهتر می‌توانند از بحران‌ها عبور کرده و به سرعت بهبود یابند.۲ رسانه با ارائه آموزش‌های هدفمند برای گروه‌های مختلف (مانند نظامیان، مدارس، کسب‌وکارها)، به ایجاد ساختارهای اجتماعی و سازمانی قوی‌تر و مقاوم‌تر کمک می‌کند.۴ این رویکرد هدفمند، ظرفیت‌های جمعی را برای مواجهه با چالش‌های پیچیده تقویت کرده و به پایداری و توسعه پایدار در سطح ملی کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری و چشم‌انداز
خلاصه نقش محوری رسانه تاب‌آوری ایران
رسانه تاب‌آوری ایران به عنوان یک پلتفرم پیشگام و جامع، با تلفیق محتوای علمی دقیق، آموزش‌های کاربردی و عملی، و شبکه‌سازی تخصصی، نقش محوری در ارتقاء دانش و مهارت‌های تاب‌آوری در جامعه ایران ایفا می‌کند. این رسانه با هدف بومی‌سازی مدل‌های آموزش تاب‌آوری و ارائه آموزش‌های تخصصی به صورت کاملاً رایگان، دسترسی به این دانش حیاتی را به میزان قابل توجهی افزایش داده و موانع مالی را برطرف کرده است. این رویکرد، رسانه را به یک منبع قابل اعتماد و در دسترس برای عموم مردم و متخصصان تبدیل کرده است. تعهد آن به مبارزه با تحریف و ارائه مرجع علمی و کاربردی، اعتبار آن را در فضای رسانه‌ای تقویت می‌کند و به آن اجازه می‌دهد تا به عنوان یک نگهبان دانش صحیح در حوزه تاب‌آوری عمل کند.
پیشنهادات برای توسعه آتی و افزایش اثربخشی
برای توسعه آتی و افزایش اثربخشی رسانه تاب‌آوری ایران، می‌توان به نکات زیر توجه کرد:
- توسعه محتوای تعاملی: با توجه به اینکه جزئیات مشخصی در مورد بخش نظرات یا انجمن‌های فعال در وب‌سایت در دسترس نیست ۱، توسعه پلتفرم‌های تعاملی مستقیم‌تر (مانند فروم‌های پرسش و پاسخ تخصصی، بخش‌های نظرات فعال برای مقالات، یا سیستم‌های مشاوره آنلاین محدود) می‌تواند به تعمیق مشارکت مخاطبان و ایجاد یک جامعه یادگیری فعال‌تر و پویا کمک کند. این امر به کاربران امکان می‌دهد تا نه تنها دانش را دریافت کنند، بلکه تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و از حمایت متقابل بهره‌مند شوند.
- سنجش اثربخشی برنامه‌ها: انجام پژوهش‌های کمی و کیفی سیستماتیک برای سنجش اثربخشی دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی بر تغییرات رفتاری، سطح تاب‌آوری شرکت‌کنندگان و پیامدهای بلندمدت، برای بهینه‌سازی مستمر برنامه‌ها و اطمینان از حداکثر تأثیرگذاری آن‌ها ضروری است. این سنجش می‌تواند شامل مطالعات پیگیری و ارزیابی‌های مبتنی بر شواهد باشد.
- گسترش همکاری‌های بین‌المللی: بخش “رسانه‌های تاب‌آوری در دنیا” ۱ نشان‌دهنده پتانسیل برای تبادل دانش و تجربیات با نهادهای مشابه بین‌المللی است. گسترش این همکاری‌ها می‌تواند به غنی‌سازی محتوا، معرفی متدهای آموزشی نوین، و انتقال بهترین شیوه‌ها از سایر نقاط جهان منجر شود. این امر می‌تواند جایگاه رسانه را به عنوان یک بازیگر کلیدی در سطح جهانی نیز تقویت کند.
- تنوع فرمت‌های آموزشی: علاوه بر مقالات و کارگاه‌های حضوری، توسعه فرمت‌های آموزشی متنوع‌تر مانند پادکست‌های تخصصی، ویدئوهای آموزشی کوتاه (میکروآموزش)، و دوره‌های آنلاین خودآموز گسترده (MOOCs) می‌تواند به جذب مخاطبان با سبک‌های یادگیری متفاوت و افزایش دسترسی‌پذیری محتوا برای گروه‌های وسیع‌تری از جامعه کمک کند. این تنوع، انعطاف‌پذیری بیشتری را برای یادگیری فراهم می‌آورد.
منابع مورداستناد
- رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵، https://resiliencemedia.ir/
- آموزش تاب آوری – خانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵
- آموزش تاب آوری به صورت رایگان ۲۰۲۴, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵
- کارگاه تاب آوری, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵
- آموزش تاب‌آوری رسانه‌ای – خانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵
- آموزش تاب آوری توسط رسانه تاب آوری ایران, زمان دسترسی: اوت ۱۹, ۲۰۲۵
