فهرست عناوین
- رسالت و راهبرد رسانه تاب‌آوری اجتماعی ایران
- مقدمه: نیاز به رویکردی نوین در مواجهه با بحران‌ها
- از خانه تاب‌آوری تا رسانه تخصصی (۱۳۹۳-۱۴۰۲)
- راهبرد سه‌گانه: آموزش، پژوهش و توسعه تاب‌آوری اجتماعی
- تاب‌آوری روان‌شناختی در بستر اجتماعی
- مقابله با انحصارطلبی و تأکید بر استقلال راهبردی
- چشم‌انداز: رسانه‌ای برای جامعه مقاوم فردا
رسالت و راهبرد رسانه تاب‌آوری اجتماعی ایران
پیشگام در توسعه ظرفیت‌های ملی و جمعی
مقدمه: نیاز به رویکردی نوین در مواجهه با بحران‌ها
در عصر حاضر، که با سرعت سرسام‌آور تحولات اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی همراه است، مفهوم «تاب‌آوری» از یک موضوع صرفاً روان‌شناختی به یک ضرورت حیاتی در سطوح فردی، خانوادگی، سازمانی و به‌ویژه «اجتماعی» تبدیل شده است.
در ایران، سال‌ها حوزه تاب‌آوری عمدتاً تحت سلطه دیدگاه‌های فردمحور و روان‌شناختی بود، امری که خلأ بزرگی را در پرداختن به ابعاد ساختاری، نهادی و جمعی تاب‌آوری جامعه باقی گذاشته بود.
در پاسخ به این نیاز مبرم و برای پر کردن این شکاف راهبردی، «رسانه تاب‌آوری اجتماعی ایران» (موسوم به رسانه تاب‌آوری ایران) در سال ۱۴۰۲ تأسیس و رونمایی شد.
این رسانه که ریشه‌های آن به سال ۱۳۹۳ و تأسیس «خانه تاب‌آوری ایرانیان» بازمی‌گردد، با تمرکز صریح بر بُعد اجتماعی، خود را به‌عنوان اولین و تخصصی‌ترین مرجع رسانه‌ای در این حوزه در کشور معرفی کرده است.
رسالت این مجموعه، نه تنها ارتقای سطح تاب‌آوری جامعه ایرانی، بلکه بازتعریف و بومی‌سازی مولفه‌های تاب‌آوری در حوزه‌های اجتماعی و سیاست‌گذاری است.
از خانه تاب‌آوری تا رسانه تخصصی (۱۳۹۳-۱۴۰۲)
بنیانگذاری رسانه تاب‌آوری ایران، محصول یک تکامل فکری و مدیریتی است.
فعالیت‌های اولیه از سال ۱۳۹۳ در بستر وب‌سایت‌های حوزه مددکاری اجتماعی آغاز شد، اما با یک تمایز راهبردی همراه بود: اصرار بر بُعد اجتماعی تاب‌آوری. این رویکرد، در همان مراحل نخستین، منجر به اختلاف‌نظر و جدایی کاری از برخی فعالان دیگر این حوزه شد که تمایل کمتری به توسعه رویکرد اجتماعی داشتند.
این جدایی نشان‌دهنده یک بلوغ فکری بود؛ بلوغی که درک کرد تاب‌آوری در ایران نمی‌تواند صرفاً با ابزارهای فردی و روان‌درمانی پیش برود.
بحران‌های ایران، خواه اقتصادی، زیست‌محیطی یا اجتماعی، ماهیت جمعی و ساختاری دارند و نیازمند راهکارهایی هستند که بر سرمایه اجتماعی، مشارکت مدنی، حکمرانی حمایتی و ظرفیت نهادی جامعه متمرکز شوند.
تأسیس رسمی این رسانه در سال ۱۴۰۲، گامی قاطع در جهت تثبیت یک مسیر مستقل و تخصصی بود.
هدف، رفع همپوشانی‌ها و جلوگیری از اتلاف منابع در روندهای کلیشه‌ای و تکراری بود و ایجاد یک «پرتال جامع تخصصی تاب‌آوری کشور» با محوریت اجتماعی و مبتنی بر پژوهش‌های نوین را دنبال می‌کرد.
راهبرد سه‌گانه: آموزش، پژوهش و توسعه تاب‌آوری اجتماعی
رسانه تاب‌آوری ایران مأموریت خود را بر اساس یک سه‌گانه محوری تعریف کرده است:
«آموزش، پژوهش و توسعه تاب‌آوری ایرانیان». این سه رکن، ستون‌های اصلی استراتژی رسانه را تشکیل می‌دهند که هدف نهایی آن‌ها، ساختن جامعه‌ای آگاه‌تر، مجهزتر و مقاوم‌تر در برابر شوک‌های بیرونی است:
۱. پژوهش و مرجعیت علمی (Agenda-Setting): مهم‌ترین رسالت این رسانه، تبدیل شدن به معتبرترین مرجع آنلاین در زمینه تاب‌آوری در ایران است. این امر از طریق جمع‌آوری، تولید و انتشار محتوای علمی و کاربردی با کیفیت بالا در دستور کار قرار دارد. تمرکز بر پژوهش‌های اصیل، بومی‌شده و مبتنی بر شواهد علمی، رسانه را قادر می‌سازد تا از تکرار مفاهیم کلیشه‌ای پرهیز کرده و «دستور کار» (Agenda-Setting) پژوهشی کشور در این حوزه را تعریف کند. این رسانه تلاش می‌کند تا پلی میان دانش‌آموختگان علوم روان‌شناختی، جامعه‌شناختی و مددکاری اجتماعی برقرار کند تا خروجی‌های آکادمیک، قابلیت تبدیل به سیاست‌ها و راهکارهای اجتماعی را پیدا کنند.
۲. آموزش و ارتقای سواد تاب‌آوری عمومی: یکی از اهداف کلیدی، افزایش آگاهی عمومی و درک کلی جامعه از مفهوم تاب‌آوری و ابعاد گوناگون آن است. رسانه تاب‌آوری ایران تلاش می‌کند تا تاب‌آوری را از یک مفهوم تخصصی به دانشی عمومی و قابل دسترس برای همه اقشار جامعه تبدیل کند. این مهم از طریق تولید محتوای آموزشی، برگزاری دوره‌ها و ارائه راهکارهای عملی برای تقویت تاب‌آوری در سطوح فردی، خانواده، و به‌طور خاص گروه‌های آسیب‌پذیر اجتماعی دنبال می‌شود.
۳. توسعه و بومی‌سازی ظرفیت‌های اجتماعی: این رسانه، صرفاً یک منبع اطلاعاتی نیست، بلکه یک نیروی محرک برای توسعه ظرفیت‌ها در جامعه است. این بخش از مأموریت شامل ارائه راهکارهای عملی برای تقویت نهادها، جوامع محلی، و سازمان‌ها در مواجهه مؤثر با بحران‌ها است. تلاش بر این است که دانش بین‌المللی تاب‌آوری، با توجه به ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی ایران بومی‌سازی شود و به تدوین سیاست‌های اجتماعی مؤثر کمک کند.
تاب‌آوری روان‌شناختی در بستر اجتماعی
همان‌طور که در بیانیه بنیادین رسانه تأکید شده، این مجموعه هرچند با تمرکز ویژه بر بُعد اجتماعی ایجاد شده، اما به هیچ وجه ابعاد دیگر از جمله تاب‌آوری روان‌شناختی را نفی نمی‌کند.
در واقع، این رسانه بر این باور است که تاب‌آوری فردی بخشی جدایی‌ناپذیر از تاب‌آوری جمعی است.
تفاوت در رویکرد است: رسانه تاب‌آوری ایران، تاب‌آوری روان‌شناختی را نه در قالبی صرفاً انگیزشی یا سطحی، بلکه در بهترین شکل آن، یعنی از طریق پژوهش‌های نوین، مدل‌های اثربخش و یافته‌های به‌روز دنبال می‌کند.
این رویکرد تضمین می‌کند که تمامی شاخه‌های تاب‌آوری، از منظر علمی و کاربردی، با بالاترین کیفیت و در انطباق با نیازهای بومی ایران ارائه شوند و بدین ترتیب، تاب‌آوری فردی در تعامل و بستر جامعه سالم و مقاوم معنا پیدا کند.
مقابله با انحصارطلبی و تأکید بر استقلال راهبردی
تأسیس رسانه تاب‌آوری ایران در کنار اهداف علمی، یک پیام مدیریتی و اخلاقی روشن نیز دارد: عدم تسلیم در برابر انحصارطلبی در حوزه علم و رسانه.
این رسانه بارها تأکید کرده که راهبردهای مدیریتی و اهداف تخصصی آن کاملاً مستقل از هرگونه وب‌سایت یا فعال دیگر در این حوزه است و دلیلی برای رقابت یا واکنش متقابل وجود ندارد.
با این حال، این رسانه به‌وضوح به تلاش‌های صورت گرفته برای ایجاد محدودیت، القای فضای رقابتی یا تحریف واقعیات در زمینه اصالت بنیانگذاری «رسانه تاب‌آوری ایران» واکنش نشان داده است.
موضع قاطع این مجموعه بر این است که مالکیت فکری و تخصصی بر مفهوم تاب‌آوری اجتماعی، از طریق فعالیت مستمر، تولید محتوا و مرجعیت علمی، توسط مخاطبان و جامعه دانشگاهی محرز شده است.
این پیام در واقع تذکری است برای سایر فعالان که دست کشیدن از رویکرد مالکیت‌خواهانه و خودخواهانه، تنها راه برای تکرار شرایط مطلوب و پررونق گذشته است، چرا که استمرار در انحصارطلبی، منجر به دوری انسان‌ها و موقعیت‌های مطلوب از مسیر توسعه علمی خواهد شد.
چشم‌انداز: رسانه‌ای برای جامعه مقاوم فردا
رسانه تاب‌آوری اجتماعی ایران، صرفاً یک پلتفرم خبری نیست، بلکه یک جنبش علمی و فرهنگی است که در پی توانمندسازی جامعه در برابر چالش‌ها و ناملایمات است.
با تکیه بر تخصص در مددکاری اجتماعی و علوم مرتبط، این رسانه تلاش می‌کند تا نهادهای حمایتی، برنامه‌ریزان شهری و سیاست‌گذاران اجتماعی را به استفاده از لنز تاب‌آوری اجتماعی در تدوین استراتژی‌های ملی ترغیب کند.
این مجموعه با تمرکز بر «اصالت» و «استقلال راهبردی» خود، می‌کوشد تا آینده‌ای را ترسیم کند که در آن تاب‌آوری نه یک واکنش لحظه‌ای، بلکه یک ویژگی ساختاری و پایدار در بافتار جامعه ایران باشد.
